Afyonkarahisar’ın İscehisar ilçesine bağlı Cevizli köyü ile Bayat ilçesine bağlı Sağırlı köyü sınırları içinde filizlenen ve nesilden nesile aktarılan, gönüllerde taht kuran ‘Al Fadimem’ türküsünün ardındaki derin ve hüzünlü aşk hikayesi, gazetekurumsal.com.tr olarak tarafımızca gün yüzüne çıkarıldı. Yıllardır dilden dile dolaşan bu eşsiz ezginin gerçek kökenlerini ve ilk sözlerini aydınlatmak amacıyla önemli bir proje hayata geçirildi.
TÜBİTAK Destekli Proje, Türküye Yeni Bir Soluk Getirdi
Türk Dili ve Edebiyatı alanında, TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması kapsamında, İscehisar Faruk Öksüz Anadolu İmam Hatip Lisesi’nde görev yapan değerli tarih öğretmeni Faruk Karakuş’un danışmanlığında, 12. sınıf öğrencisi Ertuğrul Meriç Boydemir tarafından ‘Sözden Ezgiye: Fadime ile Efe Kadir’in Hikâyesinin Türküsüyle Yaşayan Belleği’ isimli bir çalışma yürütüldü. Bu kapsamlı proje sayesinde, ‘Al Fadimem’ türküsünün kökenindeki gerçek hikayesi ve ilk orijinal sözleri, birinci elden güvenilir kaynaklarla titizlikle derlendi.
Halk Kültüründe Türkülerin Dönüşümü ve ‘Al Fadimem’
Araştırmanın temel hedeflerinden biri, halk kültürünün en önemli taşıyıcılarından olan türkülerin zaman içinde geçirdiği söz ve anlam değişimlerini somut bir şekilde ortaya koymaktı. Bu doğrultuda, ‘Al Fadimem’ türküsünün ana karakterleri olan Fadime Bostan ve Efe Kadir ile aynı döneme tanıklık etmiş akrabaları ve köylü komşularıyla yapılan derinlemesine mülakatlar, çalışmanın omurgasını oluşturdu. Bu görüşmeler, türkünün anlatısını zenginleştiren en önemli veri setini teşkil etti.
Bir Sevdanın Türküye Dönüşen Acıklı Öyküsü
Yapılan görüşmelerden elde edilen bilgilere göre, genç Efe Kadir, yetim ve maddi imkanları kısıtlı olduğu için Fadime ile evlenmek üzere gerekli maddi hazırlıkları yapamıyordu. Bu durum üzerine Efe Kadir, sevdiği Fadime’yi kaçırma kararı aldı. Fadime de gönüllü olarak bu kaçışa razı oldu. Ancak, o dönemin koşullarında Fadime’nin yaşı yasal olarak küçük gösterilmesine rağmen gerçekte evlilik yaşına gelmişti. Ailesinin şikayeti üzerine Efe Kadir tutuklanarak cezaevine gönderildi. Bu ayrılık, Fadime’nin ailesi tarafından başka biriyle evlendirilmesiyle daha da derinleşti. Efe Kadir’in cezaevinde yaşadığı bu derin üzüntü ve hasret, kaleme aldığı türkülerle dile geldi. İşte ‘Al Fadimem’ de bu yürek burkan ayrılığın ve özlemin bir ifadesi olarak ortaya çıktı.
40 Yıllık Ses Kaydı, Türküye Işık Tuttu
Bu anlamlı araştırmanın en dikkat çekici ve tarihi bulgusu, Efe Kadir’in kendi sesinden yaklaşık 40 yıl önce alınmış bir ses kaydının gün yüzüne çıkarılması oldu. 1985 yılında Belçika’da yaşayan oğlu Hasan Kilci’nin talebi üzerine kaydedilen bu nadide ses kaydında, Efe Kadir’in türkünün dört kıtasını bizzat kendi sesiyle okuduğu tespit edildi. Bu değerli kayıt, Ali Kalkan, Veli Kilci ve diğer aile bireyleri tarafından özenle saklanıyordu. Proje ekibi, bu ses kaydını, ‘Al Fadimem’ türküsünün günümüze ulaşan en eski ve en doğru sözlerine ulaşmak için birincil ve en güvenilir kaynak olarak kullandı.
Türkü, Zaman İçinde Nasıl Değişti?
Saha çalışmaları ve elde edilen ses kaydı sayesinde, günümüzde bilinen sözlerden farklı olarak, türkünün daha önce hiç kayıt altına alınmamış ve unutulmaya yüz tutmuş kıtaları da gün ışığına çıkarıldı. Bu sayede, ‘Al Fadimem’ türküsünün kuşaktan kuşağa aktarılırken geçirdiği sözsel ve anlamsal evrim, somut delillerle gözler önüne serildi. Bu çalışma, halk müziğimizin ne kadar dinamik bir yapıya sahip olduğunu ve geçmişten günümüze nasıl bir yolculuk yaptığını açıkça göstermektedir. gazetekurumsal.com.tr olarak, kültürel mirasımızın bu değerli parçasını aydınlatmaktan gurur duyuyoruz.
