E-Ticaretin Gölgesindeki Yükselen Maliyet: İade Ekonomisi Üretimden Pahalıya Ulaştı
Son yıllarda dijitalleşmenin hız kazanmasıyla birlikte e-ticaret platformlarında yaşanan ‘tek tıkla iade’ kolaylığı, tüketiciler için büyük bir konfor sunarken, şirketler ve çevre için ciddi bir lojistik ve maliyet yükü oluşturuyor. Yaşar Üniversitesi Lojistik Yönetimi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Melisa Özbiltekin Pala, giderek büyüyen iade ekonomisinin hem finansal hem de ekolojik boyutlarını mercek altına aldı. Pala’nın analizleri, pek çok durumda bir ürünün iade sürecinin, üretim maliyetinden daha yüksek bir operasyonel yük getirdiğini ve bu durumun işletmeleri iade edilen ürünleri imha etmeye itebildiğini ortaya koyuyor.
Tersine Lojistiğin Karmaşıklığı ve Mali Yükü
Çevrimiçi alışverişin günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası haline gelmesiyle birlikte, tüketiciye sunulan iade kolaylığı, lojistik sektörünü karmaşık bir sürece sürükledi. Özellikle giyim sektöründe görülen yüksek iade oranları, ‘tersine lojistik’ kavramını ön plana çıkarıyor. Dr. Melisa Özbiltekin Pala, masum görünen bir iade işleminin ardında yatan operasyonel maliyetleri ve çevresel etkileri vurgulayarak, bu süreçlerin etkin bir şekilde yönetilmesinin önemine dikkat çekti.
Tek Bir İadenin Çetrefilli Yolculuğu
Bir ürünün tüketici elinden depoya geri dönüş yolculuğunun, toplama, taşıma, detaylı kalite kontrol, yeniden paketleme ve stoklama gibi birden fazla adımı içerdiğini belirten Dr. Pala, bu sürecin maliyet boyutunu şöyle özetledi: “Bir kazağın üretim sürecinde ölçek ekonomileri sayesinde maliyetler düşebilirken, iade edilen bir ürünün tekrar satışa sunulabilmesi için harcanan operasyonel adımlar, tekil bazda çok daha yüksek maliyetlere yol açabiliyor. Bu maliyet baskısı, bazı işletmelerin iade edilen ürünleri yeniden işlemek yerine imha etme yoluna gitmesine neden olabiliyor.” Bu durum, iade ekonomisinin sadece bir lojistik sorunu olmadığını, aynı zamanda işletmeler için stratejik bir karar verme noktası olduğunu gösteriyor.
Görünmeyen Karbon Ayak İzi: İadelerin Çevresel Bedeli
Tüketicilerin iade tercihlerinde en sık karşılaşılan nedenlerden biri olan ‘beden uyuşmazlığı’, eğer etkin bir şekilde yönetilmezse, ciddi bir çevre kirliliğine yol açabiliyor. Dr. Pala, tüketicinin ‘uymazsa geri gönderirim’ rahatlığının ardında bıraktığı görünmeyen karbon ayak izine dikkat çekerek şunları söyledi: “Bir ürünün kargo ile toplanıp, ayrıştırma ve kalite kontrol süreçlerinden geçirilip, yeniden paketlenerek stoklanması ve başka bir sevkiyata hazırlanması, önemli miktarda enerji tüketimi ve emisyona neden oluyor. Özellikle hızlı moda perakendeciliğinde, bir ürünün iade sürecinde oluşan karbon salınımı, ilk gönderimdeki emisyonu aşabilir. Bu da sektörde ciddi bir ekolojik yük oluşturuyor.” Tüketicinin basit bir iade kararı, arka planda önemli bir çevresel maliyet yaratıyor ve iade ekonomisinin sürdürülebilirlik açısından yeniden gözden geçirilmesini zorunlu kılıyor.
Çözüm Stratejik İyileştirmede Yatıyor
Dr. Pala, bu sorunların üstesinden gelmek için stratejik iyileştirmelerin şart olduğunu vurgulayarak, “Tersine lojistik süreçlerinin dikkatli ve planlı bir şekilde yönetilmesi, taşıma rotalarının optimize edilmesi, enerji verimliliğine odaklanılması ve geri dönüşüm altyapısının güçlendirilmesiyle riskler önemli ölçüde azaltılabilir. Doğru yönetilen tersine lojistik, hem operasyonel verimliliği artırır hem de sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada kritik bir rol oynar” şeklinde konuştu. Bu adımlar, e-ticaretin çevresel etkilerini minimize etme yolunda önemli birer fırsat sunuyor.
